Ερημοποίηση

To θέμα επιμελήθηκε η μαθήτρια της ομάδας Περιβαλλοντικής Αγωγής Παπαγεωργίου Κυριακή, του τμήματος Γ4

Οι διεργασίες της εδαφικής υποβάθμισης γενικά οφείλονται στις ανθρώπινες δραστηριότητες αλλά μπορεί να είναι και φυσικές διεργασίες οι οποίες όμως επιτείνονται από τις δραστηριότητες αυτές. Η αλλαγή του κλίματος σε συνδυασμό με μεμονωμένα ακραία καιρικά φαινόμενα καθώς και οι καταστροφή οικοσυστημάτων λόγω πυρκαγιών παρατηρούνται ολοένα και συχνότερα και αναμένεται ότι έχουν και θα έχουν αρνητικές επιπτώσεις στο έδαφος. Οι διαδικασίες εδαφικής υποβάθμισης είναι η διάβρωση (erosion), η ελάττωση/υποβάθμιση της οργανικής ουσίας (organic mater loss/degradation), η συμπίεση (compaction), η αλάτωση (salination), οι κατολισθήσεις (landslides), η ρύπανση (contamination), η σφράγιση (sealing) και η μείωση της βιοποικιλότητας (biodiversity decline). Ένα έδαφος θεωρείται υποβαθμισμένο όταν χαρακτηρίζεται από οποιαδήποτε μορφής και έκτασης έκπτωση των ιδιοτήτων του και συνεπώς αδυνατεί να επιτελέσει τις λειτουργίες του. Η ερημοποίηση ή απερήμωση (desertification) είναι ένας όρος ο οποίος εισήχθη καταρχήν από τον Aubreville το 1949 με σκοπό να περιγράψει το φαινόμενο της εδαφικής υποβάθμισης εξαιτίας των ανθρωπογενών επιδράσεων σε αυτό σε υγρές και ύφυγρες περιοχές. Οι ορισμοί που δόθηκαν στη συνέχεια για το ίδιο φαινόμενο χαρακτηρίζονται από την προσπάθεια να περιγράψουν σωστά τους παράγοντες που επιδρούν και επηρεάζουν το φαινόμενο καθώς και τα τελικά αποτελέσματά του. Το 1990 ο Nelson ορίζει την ερημοποίηση ως: Μία διαδικασία υποβάθμισης της αειφόρου υποστηρίζουσας χέρσου (εδάφους και βλάστησης) σε ξηρές, ημίξηρες και ύφυγρες περιοχές η οποία προκαλείται τουλάχιστον μερικώς από τον άνθρωπο. Η διαδικασία αυτή μειώνει ταυτόχρονα την ικανότητα ανάκαμψης και την παραγωγικότητα της γης σε τόση έκταση που δεν είναι ούτε εύκολα αναστρέψιμη με την αναίρεση της αιτίας, ούτε εύκολα επανορθώσιμη χωρίς σημαντική επένδυση κεφαλαίων. Χαρακτηριστικά του ορισμού αυτού είναι η αποδοχή τωνεπιδράσεων του ανθρώπου αλλά και άλλων φυσικών παραγόντων, η αποδοχή μακροπρόθεσμων αλλαγών (διάρκειας μεγαλύτερης των 10 ετών) καθώς και ύπαρξη αποτελεσματικά αναστρέψιμων (με σημαντική επένδυση κεφαλαίων) και μη αναστρέψιμων καταστάσεων. Η ερημοποίηση, σύμφωνα με στοιχεία των Ηνωμένων Εθνών, απειλεί τη ζωή και την ανάπτυξη περισσότερων από 1.2 δισεκατομμυρίων ανθρώπων σε τουλάχιστον 100 χώρες παγκοσμίως και παρά το γεγονός ότι εμφανίζεται σε τοπική κλίμακα και επηρεάζεται από τοπικά γεωγραφικά, γεωλογικά, υδρολογικά χαρακτηριστικά και κλιματικές συνθήκες, από τις κατά τόπους καλλιεργητικές πρακτικές ακόμα και τις νομοθεσίες των κρατών, εντούτοις συνολικά αποτελεί ένα παγκόσμιο, μεγάλης σοβαρότητας, πρόβλημα πάντως το οποίο τα κράτη θα πρέπει να επιλύσουν με πρωτοβουλίες που θα εφαρμοστούν εντός των συνόρων τους με ρυθμούς και επενδύσεις που καθορίζονται από τις δυνατότητές τους και τη βούλησή τους. Είναι λοιπόν αναμενόμενο ότι κάποιες χώρες έχουν ήδη λάβει μέτρα και επιδεικνύουν προσπάθεια και θέληση (π.χ. Βόρειες Ευρωπαϊκές Χώρες) σε αντίθεση με τις Βαλκανικές χώρες όπου ελάχιστες προσπάθειες έχουν καταβληθεί και ακόμα μικρότερες επενδύσεις έχουν γίνει. Σε αντίθεση με τον ατμοσφαιρικό αέρα και τα ύδατα, το έδαφος τελεί επί το πλείστον υπό ατομική ιδιοκτησία, δεν παύει όμως να αποτελεί φυσικό πόρο κοινού ενδιαφέροντος ο οποίος και πρέπει να προστατευθεί για τις μελλοντικές γενιές. Είναι λοιπόν ζήτημα δημοσίου συμφέροντος να απαιτείται από τους χρήστες γης και όχι μόνο από τις κυβερνήσεις των κρατών να λαμβάνουν προφυλακτικά μέτρα σε περιπτώσεις όπου η εκμετάλλευση και χρήση της γης ενδέχεται να παρεμποδίσει σοβαρά τις λειτουργίες του εδάφους. Από τους παράγοντες της εδαφικής υποβάθμισης που αναφέρθηκαν, πιο σημαντικοί για το φαινόμενο της ερημοποίησης θεωρούνται η διάβρωση, η μείωση της οργανικής ύλης και η αλάτωση. Θα πρέπει πάντως να τονιστεί ιδιαίτερα ότι όλοι παράγοντες μπορεί να έχουν ρόλο στο φαινόμενο προκαλώντας σειρά αποτελεσμάτων. Για παράδειγμα η παρουσία, λόγω βιομηχανικής ρύπανσης, βαρέων μετάλλων στο έδαφος μίας περιοχής προκαλεί ελάττωση της βιοποικιλότητας λόγω τοξικότητας των μετάλλων με τελικό αποτέλεσμα την ελάττωση της οργανικής ύλης του εδάφους. Τοξικά φαινόμενα αναμένεται να εμφανιστούν επίσης και στα φυτά της περιοχής με μελλοντική μείωση του αριθμού τους και συνεπώς της οργανικής ύλης που θα αποθηκευτεί στο έδαφος, ενώ αυξημένος κίνδυνος διάβρωσης αναμένεται ως συνέπεια της ελαττωμένης εδαφοκάλυψης. πηγή: prosodol.gr